بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران و جهان

از زمان کودکی، همه‌ی ما جمله‌ی معروف «دوست داری توی آینده چیکاره بشی؟» را به یاد داریم. اکثر ما در پاسخ به این سوال جواب‌های مشخص و یکسانی داشتیم، بطور مثال برخی می‌گفتند پزشک و جراح، بعضی دیگر می‌گفتند خلبان هواپیما و هلیکوپتر، عده‌ای دیگر می‌گفتند مهندس. این پاسخ‌ها در حالی بود که غافل از اینکه در آینده‌ای نه چندان دور وضعیت رشد تکنولوژی و فناوری به حدی خواهد رسید که شاهد پهبادهایی بدون سرنشین خواهیم بود که به تنهایی می‌توانند هزاران کیلومتر را طی کنند.

علم هوش مصنوعی با رشدی که در سال‌های اخیر داشته است، تقریبا توانسته در تمامی حوزه‌ها ورود کند و کاربردهای بسیاری داشته باشد. در زمان‌های گذشته کمتر کسی فکر میکرد که روزی برسد که تکنولوژی هوش مصنوعی بتواند در ظاهر یک دستیار پزشک جراح حاضر شود. امروزه علم هوش مصنوعی از صنعت خودروسازی گرفته تا خرید و فروش سهام در بازارهای مالی نقش چشمگیری دارد، این پیشرفت در اکثر کسب‌وکارها تاثیر مثبتی داشته و باعث تغییر سبک زندگی دیجیتالی ما شده است.

در این مقاله قصد داریم تا با بررسی بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران و جهان، وضعیت و شرایط کار کردن در این صنعت را به شما معرفی کنیم تا با نگاهی دقیق‌تر و آگاهی بیشتری از بازار کار رشته هوش مصنوعی مطلع شوید و بتوانید انتخاب و تصمیم بهتری برای ورود به حوزه هوش مصنوعی داشته باشید؛ در ادامه با مقاله بازار کار رشته هوش مصنوعی همراه ما باشید.

افراد در گذشته اگر قصد داشتند از نظر اجتماعی و مالی جایگاه بالایی داشته باشند، راهی جز اینکه پزشک جراح، استاد دانشگاه، مدیر بانک، ورزشکار مشهور و … شوند نداشتند! اما حالا با گذشت زمان، زمین بازی با حضور تکنولوژی‌هایی همچون هوش مصنوعی تغییر کرده است. در دنیای فعلی و عصر تکنولوژی تقریبا همه چیز تغییر کرده و مشاغلی ایجاد شده است که باعث تغییر مشاغل شود و بازار کار هوش مصنوعی به وجود آید و تمامی شرکت‌ها تحت تاثیر علم هوش مصنوعی قرار گرفتند.

با نگاه به شرکت‌های برتر تکنولوژی در جهان همچون گوگل، فیسبوک، اپل، اینتل، مایکروسافت، توییتر، اینستاگرام و … میتوان فهمید که علم هوش مصنوعی تاثیرات مثبتی را در جهت رشد و افزایش بازار کار هوش مصنوعی داشته است. آینده مشاغل در ایران و جهان در دستان هوش مصنوعی است ولی در ایران با توجه به عدم وجود زیرساخت‌های موردنیاز رشد چندانی نداشته است. با این وجود بسیاری از اساتید دانشگاهی در دانشگاه‌های برتر ایران همچون دانشگاه شریف، تهران، امیرکبیر، شهید بهشتی و … در گرو‌ه‌ها و گرایش‌های نرم افزار، شبکه و امنیت، معماری کامپیوتر، سخت افزار و هوش مصنوعی در جهت انتقال دانش مشغول به تدریس و کار می‌باشند.

در چندسال اخیر با فراگیری علم هوش مصنوعی در دنیا، اکثر توجه‌ها به سمت گرایش هوش مصنوعی جلب شده و این موضوع باعث گسترش تکنولوژی هوش مصنوعی در گرایش‌های مهندسی کامپیوتر شده است. در همین راستا در حوزه‌ی صنعت و بازار کار هوش مصنوعی، بسیاری از شرکت‌ها و استارتاپ‌ها در ایران با ایجاد مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی توانستند کسب‌وکارهایی را ایجاد کنند. با رشد شرکت‌های تکنولوژی در ایران، به مراتب نیاز به متخصصان هوش مصنوعی افزایش می‌یابد و باعث پیشرفت بازار کار هوش مصنوعی می‌شود و مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی گسترش پیدا می‌کند.

بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران

در سال‌های اخیر با توجه به رشد تکنولوژی و فناوری، فرصت‌های شغلی و مشاغل جدیدی ایجاد شده است و در بسیاری از این مشاغل جدید کاربرد علم هوش مصنوعی به شدت نقش دارد و کاربرد هوش مصنوعی باعث شده است تا بسیاری از موارد غیرممکن ممکن شود. در این بخش با نگاهی دقیق‌تر به بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران می‌پردازیم و در بخش‌های دولتی و خصوصی، آن را بررسی می‌کنیم.

بخشی از بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران بستگی به شرکت‌هایی دارد که زیرمجموعه دولت کار می‌کنند، در ایران با توجه به پایین بودن رشد فناوری و تکنولوژی، به ندرت و کمتر از تکنولوژی هوش مصنوعی استفاده می‌کنند اما با این وجود برخی از شرکت‌های دولتی هستند که بصورت محدود از کارشناسان، برنامه نویسان و متخصصین رشته هوش مصنوعی در پروژه‌ها استفاده می‌کنند. وضعیت بازار کار رشته هوش مصنوعی در ایران در حالی است که گستردگی علم هوش مصنوعی در دنیا باعث شده است تا این تکنولوژی به ایران هم برسد و برخی از سازمان‌های دولتی از کاربرد هوش مصنوعی استفاده کنند.

بخشی دیگر از بازار کار رشته هوش مصنوعی بر عهده شرکت‌های خصوصی و نیمه خصوصی هست که باعث شدند بازار کار رشته هوش مصنوعی گسترش پیدا کند و این شرکت‌ها با جذب و استخدام متخصصین رشته هوش مصنوعی به دنبال رشد و توسعه در تکنولوژی هوش مصنوعی هستند. تعدادی از این شرکت‌ها عموما دانش بنیان هستند که سعی دارند با جذب نیروهای متخصص رشته هوش مصنوعی از طریق دانشگاه‌های برتر ایران همچون شریف، امیرکبیر، تهران و … در حوزه هوش مصنوعی فعالیت داشته باشند. برخی از آمارهای منتشرشده اینگونه به نظر می‌آید که در سال‌های اخیر بسیاری از فارغ التحصیلان رشته هوش مصنوعی به نسبت رشته‌های دیگر در شرکت‌های خصوصی استخدام شدند.

وضعیت کنونی ارتباط دانشگاه‌ها با حوزه صنعت تبدیل به حلقه‌ای گمشده شده است و باعث قطع ارتباط بازار کار رشته هوش مصنوعی و تبدیل به یک بحران در وضعیت اشتغال کشور شده است. دولت‌ها نقش خیلی مهمی برای ارتباط دادن بازار کار و دانشگاه‌ها دارند، نه تنها در بازار کار رشته هوش مصنوعی بلکه در تمامی حوزه‌های کاری، نقش به سزایی را دارند. هر چه ارتباط صنعت و بازار کار به یکدیگر نزدیک باشد، وضعیت تحقیقاتی، پژوهشی و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز حوزه هوش مصنوعی، بهبود می‌یابد و گردش مالی ارتباط بازار کار رشته هوش مصنوعی با تمامی صنایع صنعتی و حوزه‌های کاری باعث ایجاد شکوفایی اقصادی در کشورمان ایران می‌شود.

بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان

با توجه به آمارها، فرصت‌های شغلی هوش مصنوعی در جهان در سال‌های اخیر چندین برابر شده است و مشاغل مرتبطی بصورت کاربردی با رشته هوش مصنوعی به وجود آمده، از اکتشافات فضایی و نجوم گرفته تا صنایع غذایی و کشاورزی باعث ایجاد شغل شده است. رشته هوش مصنوعی در بازار کار و صنایع مختلف، باعث تحولات عظیمی به ویژه در موارد غیر ممکن شده و از این رو رشد مستمر و مداومی در بازار کار رشته هوش مصنوعی ایجاد کرده است.

شرکت‌های بزرگ و پیشگام در حوزه هوش مصنوعی در جهان همچون اینتل، تسلا، مایکروسافت، گوگل، متا، آمازون و … نقش کلیدی و مهمی به عنوان رهبران صنعت حوزه هوش مصنوعی دارند. علاوه بر این شرکت‌ها، مجموعه شرکت‌های دیگری نیز هستند که باعث رشد بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان می‌شوند. میزان ارقام مالی که به عنوان حقوق و دستمزد به کارشناسان و متخصصین رشته هوش مصنوعی در بازار کار بین‌المللی پرداخت می‌شود، به شدت بالا است.

در کشورهای پیشرفته دنیا، افراد علاقمند به تکنولوژی هوش مصنوعی با یادگیری یکی از گرایش‌های شاخه هوش مصنوعی همچون ماشین لرنینگ، دیپ لرنینگ، پردازش زبان طبیعی، شبکه عصبی و غیره، می‌توانند وارد بازار کار رشته هوش مصنوعی شوند و در شرکت‌ها و استارتاپ‌های مرتبط با رشته هوش مصنوعی مشغول به کار شوند.

امروزه شرکت‌های مرتبط با حوزه هوش مصنوعی در بخش بین‌المللی به حدی پیشرفت کردند که با ارائه راه‌حل‌های خلاقانه توانستند در حوزه‌هایی همچون اتوماسیون و خودکارسازی فرآیندها، سلامت دیجیتال، شبیه‌سازی و طراحی، سامانه و سیستم‌های هوشمند سازمانی، رشته مهندسی پزشکی و انواع رشته‌های مهندسی و علوم پایه‌ای به کار برود.

در حال حاضر یکی از معضلاتی که شرکت‌های فناوری در جهان با آن روبرو هستند، موضوع کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه هوش مصنوعی است و به همین دلیل اکثر شرکت‌هایی که در هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند مجبورند از بین افراد کمی، نیروی متخصص مورد نظرشان را پیدا کنند و این موضوع به این معنی است که تقاضای شرکت‌ها برای جذب نیروی متخصص هوش مصنوعی بسیار زیاد و رو به رشد است اما نیروی متخصص به مراتب کمتر است و این اتفاق برای افرادی که قصد دارند در بازار کار رشته هوش مصنوعی فعالیت کند، بسیار خوب است.

تحصیلات مورد نیاز بازار کار رشته هوش مصنوعی

در این بین برخی از متخصصین رشته هوش مصنوعی بصورت فریلنسری، پروژه‌ای، ریموت و دورکاری با شرکت‌ها و استارتاپ‌های خارجی در سطح بین‌المللی همکاری می‌کنند و از داخل ایران بصورت آنلاین بر روی پروژه‌هایی که می‌گیرند کار می‌کنند. نکته بسیار مهمی که در این بخش حائز اهمیت است موضوع رزومه کاری قوی و مهارت و تخصص بالا برای فرد می‌باشد؛ فردی که قصد دارد به عنوان یک متخصص هوش مصنوعی در بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان مشغول به فعالیت شود، نیاز دارد که چندین سال بصورت حرفه‌ای رزومه کاری داشته باشد. علاوه بر این، توانایی و مهارت انگلیسی صحبت کردن برای فعالیت در بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان، به شدت ضروری و مورد اهمیت است، که این موضوع به شدت مهم و کاربردی می‌باشد و کمتر به آن اشاره شده است.

موضوع بسیار مهمی که در بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان به آن توجه می‌شود، میزان تحصیلات آکادمیک و سوابق پژوهشی و تحصیلی فرد است، اگر به بخش آگهی‌های استخدام شرکت‌های بین‌المللی سر بزنید، این موضوع را متوجه خواهید شد. اساس و پایه تکنولوژی هوش مصنوعی بر اساس علوم دانشگاهی است و از محیط آکادمیک نشات می‌گیرد و به همین دلیل است که مورد اهمیت است.

اکثر افرادی که وارد بازار کار رشته هوش مصنوعی می‌شوند، در رشته مهندسی و علوم کامپیوتر تحصیل کردند. شاخه هوش مصنوعی یکی از گرایش‌های رشته مهندسی کامپیوتر است که افراد برای ورود به رشته هوش مصنوعی باید از طریق کنکور کارشناسی ارشد وارد این رشته شوند. در سال‌های اخیر رشته هوش مصنوعی به یکی از رشته‌های تحصیلی پر متقاضی تبدیل شده است و دانشجوهای زیادی در رشته هوش مصنوعی در بسیاری از دانشگاه‌های کشور مشغول به تحصیل هستند.

شرکت های هوش مصنوعی

با گسترش روزبه‌روز علم هوش مصنوعی، شرکت هایی در حوزه هوش مصنوعی راه‌اندازی می‌شوند و هر کدام با توجه به فعالیتشان، محصولات و خدماتی را در زمینه هوش مصنوعی ارائه می‌دهند. در چندین سال گذشته شرکت‌هایی همچون اپل، گوگل، مایکروسافت، و غیره… توانستند با سرمایه‌گذاری‌های بسیاری بر روی استارتاپ‌ها، پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشند.

از دلایلی که باعث می‌شود تا شرکت های هوش مصنوعی راه‌اندازی شوند، محدودیت‌ها و موانعی که بر سر راه هوش انسانی است می‌باشد تا این شرکت‌ها با راه‌حل‌هایی که ارائه می‌دهند بتوانند هوش انسانی را به هوش ماشینی انتقال دهند. علاوه بر این شرکت های هوش مصنوعی با ایجاد محصولات و خدمات در زمینه هوش مصنوعی می‌توانند به کیفیت زندگی ما کمک بزرگی کنند.

در ایران هم شرکت های هوش مصنوعی با عنوان شرکت های دانش بنیان مشغول به فعالیت هستند که تعداد آن‌ها بسیار کم است، برخی از این شرکت های هوش مصنوعی وابسته به ارگان‌های دولتی و بعضی دیگر شرکت‌های خصوصی هستند که سعی دارند با ساخت محصولات و ارائه خدمات در راستای رشد علم هوش مصنوعی به اقتصاد و دانش کشور کمک کنند. در حال حاضر شهرهای تهران، اصفهان و مشهد از جمله شهرهایی هستند که بیشترین شرکت های هوش مصنوعی را در ایران دارند.

جمع بندی

بر اساس آمارهایی که از سایت‌های مرتبط شغلی همچون LinkedIn و Indeed به دست آمده است، در چندسال اخیر مشاغل مرتبط با رشته هوش مصنوعی به طرز چشمگیری افزایش داشته است. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده توسط محققان در سال ۲۰۲۲، ارزش کسب‌وکارهای مرتبط با هوش مصنوعی در حدود ۴ تریلیون دلار خواهد بود، علاوه بر این بیشترین درآمد در رشته هوش مصنوعی برای مشاغل مرتبط با مهندسی یادگیری ماشین است و این اتفاق در حالی است که این مشاغل نسبت به سال ۲۰۱۸، در حدود ۶ درصد رشد کرده است. در این بین ارقامی که به عنوان دستمزد به متخصصین مشاغل مرتبط با رشته هوش مصنوعی پرداخت می‌شود بر اساس رزومه، سابقه کار و میزان مهارت و تخصص متفاوت است.

در سال‌های اخیر، مهندسی یادگیری عمیق که یکی از شاخه‌های زیرمجموعه یادگیری ماشین است، با توجه به کاربردها و ویژگی‌هایی که دارد به یکی از مشاغل مطرح تبدیل شده است. مهندسی یادگیری عمیق در مباحثی از جمله رباتیک، خودروهای خودران، تشخیص چهره و غیره… بسیار کاربردی است. مهندسی یادگیری عمیق با بکارگیری در انواع حوزه‌ها و زمینه‌ها باعث ایجاد ارزش افزوده مالی می‌کند.

نکته قابل توجه این است که هوش مصنوعی تا امروز توانسته مشاغل جدیدی ایجاد کند و از این رو باعث شده که جایگزین بسیاری از مشاغل قدیمی شود و این وضعیت روزبه‌روز بصورت چشمگیری در حال رشد است. موضوع جایگزینی مشاغل توسط هوش مصنوعی به این معنا نیست که باعث بیکاری می‌شود بلکه باعث پیشرفت و بهبود وضعیت بازار کار رشته هوش مصنوعی در جهان شده است.

اما حرف آخر…

وضعیتی که امروزه توسط اینترنت و تکنولوژی برای زندگی روزمره ما به وجود آورده است باعث ایجاد داده‌ها و اطلاعاتی شده که مدیریت و کنترل کردن این داده بصورت دستی، به شدت سخت، زمان‌بر و غیرممکن است اما برای تکنولوژی هوش مصنوعی که توان پردازش کلان داده‌ها را دارد بسیار راحت‌تر است و همین امر باعث شده است تا مشاغل زیادی را در تمامی حوزه‌ها و زمینه‌ها ایجاد کند.

هوش مصنوعی از چندین جهت مورد توجه است؛ بازار کار رشته هوش مصنوعی، علاقمندی افراد برای یادگیری هوش مصنوعی و بکارگیری هوش مصنوعی در کسب و کارها در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری را پیدا کرده است. صاحبان کسب‌وکار به دلیل کاهش هزینه‌ها و بهینه سازی اطلاعاتشان رو به استفاده از هوش مصنوعی آوردند و این موضوع باعث شده است که نیاز بازار کار رشته هوش مصنوعی به نیروهای متخصص هوش مصنوعی افزایش یابد. در مقالات بعدی به معرفی شغل‌های برتر رشته هوش مصنوعی می‌پردازیم و هر کدام را بصورت دقیق‌تری معرفی می‌کنیم.